قراردادهای آتی و آینده چیست؟

در این راستا کشاورز از قبل می داند که وجه خود را دریافت می نماید و دلال نیز از قیمت کالا با خبر می شود و این معامله برای هر دو طرف معامله سودمند است این نوع قراردادها به سرعت رایج گردید و قراردادها را قبل از تاریخ تحویل دست به دست چرخاند.

بازار آتی چیست؟

بازار مالی بازاری است که در آن سهام، سپرده‌های سرمایه‌گذاری، طرح‌های بازنشستگی، بیمه‌نامه‌ها و اوراق بهادار معامله می‌شود.
بازارهای مالی با توجه به چهار ویژگی حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی و زمان واگذاری تقسیم شده و هر کدام از آن‌ها انواع مختلفی را شامل می‌شود.
بر مبنای حق مالی بازار بدهی و بازار سهام، بازار پول و بازار سرمایه بر مبنای سررسید ابزار مورد معامله و بر مبنای ساختار سازمانی بازارهای رسمی، بازارهای خارج از بورس، بازار سوم و چهارم فعالیت دارند.
بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری نیز به دو بازار آتی و نقدی تقسیم می‌شوند که در این نوشتار در خصوص بازار آتی بیشتر خواهیم دانست.

بازار آتی و قراردادهای آتی

بازار آتی همانطور قراردادهای آتی و آینده چیست؟ که از اسمش بر می‎‌آید به بازاری در آینده اشاره دارد. یعنی بازاری که در آن خریدار و فروشنده متعهد می‌شوند قرارداد خاصی را در چارچوبی خاص در زمان آینده داشته باشند.
این موضوع کمک می‌کند تا خریداران و فروشندگان بدون دغدغه از تغییرات قیمتی بازار، توافق مشخصی داشته و در زمان سررسید به قرار خود عمل کنند. بر این مبنا فروشنده تضمین می‌کند مفاد قرارداد را به خریدار فروخته و خریدار نیز تعهد خریداری از محصول فروشنده قراردادهای آتی و آینده چیست؟ را خواهد داد.
قراردادهای آتی یکی از ابزارهای مشتقه در بازار سرمایه شناسایی شده و بر مبنای دارایی پایه به دو دسته قرارداد آتی کالا و قرارداد آتی مالی تقسیم‌بندی می‌شود.

1. قرارداد آتی کالا: شامل محصولات کشاورزی، فلزات، مواد نفتی و . می‌شود.
2. قرارداد آتی مالی: شامل ابزارهایی نظیر سهام، اوراق قرضه، ارز و… می‌شود.

مزایای بازار آتی

مزایای بازار آتی برای هر یک از طرفین قرارداد می‌تواند متفاوت باشد اما به صورت کلی مزایای بازار آتی را می‌توان پنج موردکشف قیمت، مدیریت ریسک، تسهیل معاملات فیزیکی یا نقدی کالا، تسهیل تامین مالی و ایفای نقش در توسعه بازارهای اقتصادی دانست.

1. کشف قیمت: انتظارات بازار در خصوص قیمت آینده سهم پایه قرارداد را مشخص می‌کند.

2. مدیریت ریسک: مدیریت ریسک به معنای کاهش آثار زیان‌آور فعالیت مالی است. بازار آتی این امکان را می‌دهد تا با شناسایی فرصت‌های موجود در بازار، سهام زیر ارزش واقعی را پیش‌خرید کرده و بازدهی کسب کرد.

3. تسهیل معاملات فیزیکی: بسیاری از معاملات کالایی حجیم بوده و نمی‌توان همچون قدیم در اسکله یا بنادر به خرید و فروش قراردادهای آتی و آینده چیست؟ آن‌ها مشغول بود. بازار آتی این کمک را می‌کند تا بدون نیاز به دریافت اصل جنس و متحمل شدن هزینه‌های حمل، آن‌ها را خریداری کرده و در موارد مورد نیاز بهره برد. به عبارتی بازار آتی کارایی سیستم توزیع را تضمین کرده و به عنوان یک مجرای کارآمد تحویل یا خرید شناخته می‌شود.

4. تسهیل تامین مالی: با توجه به شرایطی که قرارداد آتی دارد بسیاری از تولیدکنندگان می‌توانند محصول خود را پیش فروش کرده و سرمایه مورد نیاز برای اجرای فعالیت‌های اقتصادی خود را تامین کنند.
5. توسعه بازارهای اقتصادی: بسیاری از سرمایه‌گذاران خواهان سرمایه‌گذاری در بازار آتی هستند تا از این طریق بتوانند به رشد و توسعه فعالیت‌های اقتصادی مولد کمک کنند.

ویژگی‌های قراردادهای آتی

بر مبنای هر قرارداد قانونی قراردادهای آتی نیز باید ویژگی‌های خاصی را رعایت کرده که در مقاد قرارداد به آن اشاره شده و به صورت کلی بندهای زیر را شامل می‌شود.

1. دارایی پایه: کالا یا ابزارهای مالی همچون سهام دارایی پایه قراردادهای آتی هستند که در مفاد قرارداد به آن اشاره می‌شود.
2. اندازه قرارداد: اندازه قرارداد مشخص می‌کند حجم دارایی پایه‌ای که معامله می‌شود به چه اندازه است. اگر حجم یک قرارداد آتی زعفران 250 گرم ‌باشد و خریدار 4 قرارداد آتی زعفران را خریده باشد در واقع 1000 گرم زعفران خریده است.
3. وجه تضمین اولیه: وجهی که ضروری است هر دو طرف معامله به عنوان ضمانت اجرای قرارداد پرداخت کنند و به عنوان اهرمی به عنوان اجرایی شدن حتمی مفاد قرارداد، از سوی سازمان بورس دریافت می‌شود.
4. حداقل وجه تضمین: میزان پولی که سرمایه‌گذار به منظور تضمین انجام شدن معامله باید در حساب خود داشته باشد.
5. تاریخ سررسید: زمانی که برای معامله میان خریدار و فروشنده مشخص شده، و به صورت دقیق در همان تاریخ باید معامله صورت گیرد.
6. قیمت تسویه روزانه: قیمت پایانی بازار اوراق بهادار در آن روز را نشان داده و مبنای قیمتی برای معاملات روز بعد شناخته می‌شود.
7. حجم: تعداد قرارداد‌های معامله شده در یک نماد مشخص را نشان می‌دهد.
8. ارزش: ارزش معاملات از حاصلضرب قیمت تسویه لحظه‌ای در حجم معاملات هر سهم به دست می‌آید.
9. حد نوسان قیمت روزانه: میزان نوسان مجاز قیمت در هر روز معاملاتی را نشان می‌دهد.
10. کارمزد: درصدی از ارزش قرارداد که دو طرف معامله به خاطر دریافت خدمات پرداخت می‌کنند.
11. جریمه: جریمه نکول قرارداد که از مشتری نکول‌کننده دریافت شده و به مشتری دیگر پرداخت می‌شود.

انواع محصولات مورد معامله در بازار آتی

محصولات مورد معامله در بازار آتی به دو دسته سهامی و کالایی تقسیم‌بندی می‌شوند.
سهام پایه در قرارداد آتی سهام، قیمت مشخص داشته و در تاریخ معینی در آینده معامله می‌شوند.
در بورس آتی کالا نیز می‌توان هر نوع محصولی را که امکان تعیین نرخ آن در آینده وجود داشته باشد، خرید و فروش کرد.
در حال حاضر زعفران، پسته، زیره، نقره و صندوق طلا در بورس آتی کالا داد و ستد می‌شود؛ البته پیش از این بورس آتی سکه نیز در کشور فعال بود که به دلایلی به کار خود ادامه نداد.

معاملات آتی در بازار بورس ایران

بازارهای نقد شونده امکان فعالیت در بازار آتی بورس ایران را دارا هستند. این معاملات در شرایط معاملاتی کنترل شده و قانونمند انجام شده و اطلاعات بازار به صورت شفاف اطلاع‌رسانی می‌شود تا همه گروه‌ها به صورت یکسان و عادلانه از شفافیت اطلاعاتی برخوردار باشند.
سازمان بورس به عنوان ناظر اصلی معاملات آتی، روند معاملات را ارزیابی کرده تا عملکرد همه قراردادها تضمین شود.

نحوه انجام معاملات آتی در بازار بورس ایران

در ایران اولین معامله قرارداد آتی در سال 87 صورت گرفت و مختص به قرارداد آتی سکه بهار آزادی بود.
هم اکنون نیز انجام معاملات آتی در بازار بورس ایران به صورت عادلانه برای همه متقاضیان فراهم است و آن دسته از سرمایه‌گذارانی که خواهان فعالیت در این بازار هستند می‌توانند از طریق کارگزاری‌ها سفارش خود را در سامانه معاملاتی قراردادهای آتی ثبت کنند.
قرارداد آتی نیز همچون قرارداد لحظه‌ای طرفداران خاص خود را دارد و این استراتژی معامله‌گران است که مشخص می‌کند خواهان فعالیت در کدام بازار هستند.
برای بسیاری از افراد جذابیت‌های معاملات آتی و امکان سوددهی در آینده، جذابیت دارد.

قرارداد آتی چیست؟ + کاربردهای قراردادهای آتی ' 3 زمان خواندن

قرارداد آتی اصطلاحی است که در بسیاری از بازارهای مالی و اقتصادی سراسر جهان به وفور شنیده می‌شود و در نظام اقتصادی کشورهای مختلف، نقش‌آفرینی مهمی انجام می‌دهد. مفهوم قرار‌د‌ا‌د آ‌تی در حقوق ایران و فضای کسب‌وکارها نیز برای برخی افراد تا حدودی آشنا است و رفته‌رفته نیز به سمت رواج بیشتر در حال حرکت است.
ما در این مطلب از مجله حقوقی وینداد قصد داریم به مفهوم قرارداد آتی، کاربردها نکات حقوقی و مزایای آن بپردازیم.

با ما همراه باشید.

نگاهی به مفهوم قرارداد آتی

در قراردادهای خرید و فروش متداول و معمول دنیای حقوق، آنچه اتفاق می‌افتد این است که طرفین یک قرارداد، توافق می‌کنند که با امضای قرارداد، بها و مال مورد معامله را در همان لحظه به یکدیگر منتقل کنند و در واقع معامله را تمام کنند. اما قراردادهای آتی تفاوت بخاصی با این دسته قراردادهای رایج دارند.

اصطلاح Futures Contract ، که در فارسی به قرارداد آتی یا قرارداد آینده مشهور قراردادهای آتی و آینده چیست؟ است، قراردادی است که مطابق آن طرفین یک معامله، توافق می‌کنند که در ازای قیمتی که هم‌اکنون مشخص می‌کنند، مقدار خاصی از یک کالا را در آینده معامله کنند.

شاید بتوان برای تقریب ذهن درباره قراردادهای آتی، تا حدی به قراردادهای پیش‌فروش و ماهیت خاص آنها نیز اشاره کرد.

وجه متمایز و خاص قرار‌داد آتی در این است که طرفین در لحظه امضا، انجام تعهد خرید و فروش با قیمت و شرایط ثابت و معین را به زمانی خاص در آینده موکول می‌کنند.

از منظری حقوقی، قالب قراردادهای آتی، قرارداد صلح است که مطابق آن فروشنده تحویل کالا با قیمت مورد توافق در زمان تنظیم قرا‌رداد آتی را در آینده تضمین می‌کند.

لازم به ذکر است که در زمان تنظیم قرارداد آتی، غالبا مبلغی خاص به عنوان ضمانت انجام تعهدات طرفین (به خصوص فروشنده) در اختیار خریدار و یا شخص ثالثی (به عنوان امین) قرار می‌گیرد تا از اختلافات قراردادی آتی نیز پیشگیری شود.

کاربردهای قراردادهای آتی

قراردادهای آتی، قابلیت استفاده در زمینه‌های متعددی را دارند. برای فهم بهتر، می‌توان گفت که کاربردهای قرارد‌اد آتی قابلیت دسته‌بندی به دو نوع را دارند:

۱) قرارداد آتی اموال غیرمادی

شاخص‌ترین مثال قراردا‌د آتی در اموال غیرمادی، خرید و فروش سهام در بازار بورس است. به طور کلی قرارداد سهام، یکی از متداول‌ترین مصادیق قرارداد آتی در حقوق ایران است که مطابق دستورالعمل معاملات قرار‌داد آتی در بورس اوراق بهادار، به رسمیت شناخته شده است.

۲) قرارد‌اد آتی کالاهای مادی و ملموس

قراردادهای آتی می‌توانند درباره موضوعاتی با ماهیت مادی نیز تنظیم شوند. در حال حاضر، قرارداد آتی سکه و زعفران در نظام حقوقی ایران تا حد زیادی پذیرفته شده است و قابلیت استفاده دارد.

قراردادهای آتی در حوزه‌های کشاورزی (خرید و فروش میوه و گندم و…)، نفت خام و گاز طبیعی و… نیز می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند.

مصداقی از قرارداد آتی

برای فهم بهتر قرار‌د‌‌ا‌د آتی به مثال زیر توجه کنید:

فرض کنید یک کشاورز که تخصص در کشت زعفران دارد، در خرداد ماه هر سال، در حدود دویست کیلو زعفران کشت می‌کند. حال خریداری وجود دارد که مایل است در دی ماه، صد کیلو از محصول زعفران کشاورز برای ۶ ماه بعد (خرداد) را خریداری کند.

در این زمان خریدار می‌تواند با تنظیم قرارداد آتی زعفران، فارغ از نوسانات بازار زعفران و تغییرات قیمت زعفران ، قیمت هر کیلوگرم زعفران را یک میلیون تومان تعیین کند و مطابق قرارداد، فروشنده را متعهد کند که تا ۶ ماه بعد (خرداد ماه)، محموله زعفران را به قیمت مشخص شده در قرارداد به وی تسلیم کند

مزایای قراردادهای آتی

قراردادهای آتی مزایای اقتصادی زیادی هم برای خریدار و هم فروشنده به دنبال دارد. همانطور که بحث شد، خریدار می‌تواند با تحلیل درست بازار، به راحتی از طریق قراردادهای آتی، سود تجاری بالایی کسب کند و از نوسانات قیمت‌ها در امان باشد.

به طور مثال اگر خریدار نفت خام بتواند با تحلیل درست بازار انرژی نتیجه بگیرد که قیمت نفت در ۶ ماه آینده افزایش چشمگیری خواهد داشت، می‌تواند با تنظیم قرارداد آتی با فروشندگان نفت، سود اقتصادی قابل توجهی نصیب خود کند.

در واقع قرارداد آتی می‌تواند امکان کسب سود برای خریدار را حتی با داشتن سرمایه کم و ناکافی نیز مهیا کند.

فروشندگان نیز می‌توانند با اطمینان از حاشیه سود مشخص و معین خود، نسبت به کاهش قیمت‌ها یا افت بازار، امنیت اقتصادی بالایی کسب کنند و همواره از داشتن مشتری و نقدینگی بالا اطمینان حاصل کنند.

لازم به ذکر است که رواج قراردادهای آتی می‌تواند در نهایت به نفع جامعه نیز باشد چرا که این قراردادها، تا حد زیادی به تعادل بازار و جلوگیری از نوسانات و افزایش قیمت‌ها کمک می‌کنند.

درباره قراردادهای آتی سوالی دارید؟

در این مطلب کوشیدیم تا موضوع قراردادهای آتی در نظام حقوقی ایران را بررسی کنیم. هر چند بسیاری از نکات قرارداد آتی در این مطلب پوشش داده شد اما نباید از یاد برد که اصولا تنظیم قرارداد حقوقی، موضوعی تخصصی است و به همین دلیل تنظیم قراردا‌د آتی نیز پیچیدگی‌های خاص خود را دارد.

به همین خاطر پیشنهاد می‌کنیم اگر درباره مفاهیم مطرح شده در این مطلب نیاز به مشاوره حقوقی دارید یا نیاز به تنظیم قرارداد آتی در حوزه‌های مختلف دارید، از دانش و تجربه تیم حقوقی وینداد بهره‌مند شوید.