قراردادهای آتی چیست؟

معاملات آتی شاخص سهام چیست؟
در جهان پررقابت روز گذشته تنوعبخشی به ابزارهای مالی با هدف جذب حداکثری سرمایهگذاران خرد و کلان به دادوستد سهام و مشارکت در بورس یکی از مهمترین مشغلههای ذهنی اقتصاددانان و مدیرانی است که دل در گرو حمایت از بخش تولید کالا و خدمات در کشور دارند و رونقبخشی به بازار سرمایه را به عنوان گامی مهم در پرتوانسازی بخش تولید و اشتغالزایی در صدر برنامه کاری خود قرار دادهاند. قراردادهای آتی شاخص سهام یکی از ابزارهای مالی جدید است که به سبب محاسن عدیده همانند ریسکپذیری کمتر و سودآوری بیشتر، در بازارهای مالی جهان بسیار مورد توجه سرمایهگذاران قرار گرفته و علیرغم نوظهور بودن در بورسهای مطرح جهان، توانسته است حجم عمدهای از نقدینگی را معطوف خود کند. قرارداد قراردادهای آتی چیست؟ آتی نوعی ابزار مشتقه است که قابلیت خرید و فروش در بازارهای مالی را دارد. در این قرارداد طبق عقد صلح یک طرف (فروشنده) توافق میکند در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را در عوض قیمتی که اکنون تعیین میکنند به طرف دیگر (خریدار) تحویل دهد. قرارداد آتی شاخص سهام، نوعی دیگر از انواع مختلف قراردادهای آتی است با این تفاوت که مبنای محاسبه آن نوسانات خود شاخص یک سهام خاص است. به بیان دیگر، این ابزار، قراردادی است برای خرید طیف معینی از سهام با قیمت معین و در تاریخ معین. مانند دیگر ابزارهای قراردادهای آتی چیست؟ مالی، قراردادهای آتی هم میتوانند مبنایی برای تشکیل سبد سهام قرار گیرند.
تعریف ساده
قرارداد آتی سبد سهام عبارت است از قراردادی که فروشنده تعهد میکند در سررسید تعیین شده، سبد پایه را به قیمتی که در زمان انعقاد قرارداد تعیین میشود بفروشد و در مقابل خریدار متعهد میشود آن سبد پایه را در تاریخ سررسید خریداری کند. قراردادهای آتی شاخص در عمل بسیار متنوع هستند و میتوان برای هر شاخص بازار، قرارداد آتی و یا سبد آتی شاخص تشکیل داد. بهعنوان نمونه قرارداد آتی شاخص طلا، بر اساس نوسانات سهام زیرمجموعه شاخص طلا تنظیم میشود و قیمت آن تابعی از قیمت شاخص طلا در بازه زمانی معین ارزیابی خواهد شد. نکته اینجاست که در قراردادهای آتی شاخص، امکان معامله انفرادی سهام تشکیلدهنده شاخص وجود ندارد بلکه خریدار کلیت شاخص را بهعنوان موضوع معامله در قرارداد مورد دادوستد قرار میدهد که به نوبه خود بر سهولت معاملات آتی به نحو مقتضی میافزاید. روز گذشته ه بورسهای بزرگ در جهان بهطور فعال امکان معامله قراردادهای آتی شاخص را فراهم آوردهاند و سرمایهگذاران نیز اقبال خوبی به این ابزار مالی کمریسک و پربازده نشان میدهند. در جدول زیر فهرستی از فعالترین بورسها در زمینه خرید و فروش قراردادهای آتی سهام نشان داده شده است:در ادامه به بررسی سیر تحول قراردادهای آتی سهام در کشورهای مختلف میپردازیم.
هندوستان
بورس بمبئی با نام اختصاری BSE در ۹ ژوئن ۲۰۱۰ اولین پلتفرم قراردادهای آتی شاخص سهام را برای دادوستد به بازار عرضه کرد . گفتنی است بورس بمبئی با ۱۳۵ سال قدمت، قدیمیترین بورس در قاره آسیاست و با ۴۹۰۰ شرکت پذیرفته شده در تابلوی اصلی، بزرگترین بورس جهان از نظر شمار شرکتهای پذیرفته شده نیز به حساب میآید. به گزارش سنا، ارزش سهام عرضه شده در این بورس به بیش از ۲۸/۱ تریلیون دلار آمریکا بالغ میشود. علیرغم چنین آمار درخشانی، بورس بمبئی نتوانسته است در رتبهبندی ۱۰ بورس برتر جهان از حیث میزان جذب سرمایه (داخلی و خارجی) قرار گیرد. مطالعات آماری عملکرد بورس بمبئی نشان میدهد که سهام مشتق و اختیار معامله سهام در قیاس با قراردادهای آتی، پربازدهتر بوده و قراردادهای آتی چیست؟ حجم بیشتری از معاملات و سودآوری را به خود اختصاص دادهاند که علت آن میتواند ساختار پیچیده قراردادهای آتی و مقررات انعطافناپذیر برای معامله آنها در قیاس با دیگر ابزارهای مالی باشد. دلیل نوسانات بازار در بازه زمانی اشاره شده به عقیده کارشناسان بازار سرمایه، تصمیمگیریهای هیجانی و زودهنگام سرمایهگذاران حقیقی و حقوقی بوده است بهطوری که سرمایهگذاری در ابزار مالی سادهتر و زودبازده، بر قراردادهای مالی پیچیده با سررسید معین ترجیح داده میشود.
ایالات متحده
قراردادهای آتی شاخص برای اولین بار در سال ۱۹۸۲ و در شاخص S&P ۵۰۰ ایالات متحده عرضه شد. روز گذشته S&P ۵۰۰ نقدپذیرترین قرارداد آتی در بورسهای جهان بهشمار میآید و بعضا از سوی سرمایهگذاران با نام اختصاری Spoo از آن یاد میشود. در واقع قراردادهای آتی چیست؟ موفقیت این ابزار مالی باعث فراگیر شدن آن در دیگر بورسهای آمریکا و همچنین بورسهای بزرگ دیگر در اقصینقاط جهان شده است. بورس کالای شیکاگو با نام اختصاری CME در سال ۱۹۹۷ قرارداد آتی شاخص E-mini S&P را با هدف جذب سرمایههای خرد به بازار معرفی کرد. گروه بورس بازرگانی و کالای شیکاگو بزرگترین بازار آتی و اختیار معامله جهان به قراردادهای آتی چیست؟ شمار میرود. این شرکت بازارهای آتی و اختیار معامله بزرگی را در شیکاگو و نیویورک مدیریت میکند و همچنین امکاناتی در لندن فراهم کرده است و از پلتفرم آنلاین بهره میبرد. قراردادهای مشتقه قابل معامله در این بورس قراردادهای آتی و اختیار معاملهای هستند که دارایی پایه آنها شاخصهای سهام، نرخهای بهره، نرخ ارز، انرژی، محصولات کشاورزی، فلزات کمیاب و گرانبها، آبوهوا و املاک و مستغلات است. تنها در اولین سال عرضه این ابزار جدید ۸۸۵ هزار و ۸۱۹ قرارداد آتی شاخص، دادوستد شد و میزان استقبال سرمایهگذاران از قراردادهای آتی به قدری زیاد بود که تا سال ۲۰۱۶ تعداد قراردادهای آتی معامله شده در بورس کالای شیکاگو به رکورد ۵۰۰ میلیون دست یافت. قرارداد آتی S&P به قدری در بازارهای مالی اعتبار کسب کرده است که سرمایهگذاران پیش از شروع معاملات در تالار بورس، نخست به نرخ نوسانات قرارداد یاد شده به عنوان راهنمای جهت گیری قیمتها در طول روز و یا حتی در بعضی موارد به عنوان دماسنج اوضاع اقتصادی کشور توجه میکنند. یکی از نوآوریهای بورس شیکاگو برای تسهیل معامله قراردادهای آتی شاخص، فراهم آوردن امکان تسویه قرارداد بطور نقدی در بازههای زمانی سهماهه به سررسید مارس، ژوئن، سپتامبر و دسامبر قراردادهای آتی چیست؟ بوده است.
ژاپن
قراردادهای آتی شاخص سهام برای اولین بار در ژوئن ۱۹۸۷ و تحت دو نماد در بازار سرمایه ژاپن عرضه شدند. در ژاپن نیز قراردادهای آتی شاخص سهام سررسیدهای چهارماهه از قرار مارس، ژوئن، سپتامبر و دسامبر دارند و ارزش شاخص هر سهام نیز بر اساس ین (پول ملی ژاپن) محاسبه میشود. در ابتدای عرضه قراردادهای آتی، سرمایهگذاران ژاپنی استقبال سردی از این ابزار مشتقه مالی جدید از خود نشان دادند که علت اصلی آن پیچیدگی محتوایی و عدم آشنایی خریداران با ویژگیهای قراردادهای آتی بوده است اما به تدریج و از سال ۱۹۸۵ به این سو، اقبال سرمایهگذاران بیشتر شد و در گذر زمان، قراردادهای آتی جایگاه خوبی را در بازار سرمایه ژاپن برای خود ایجاد کرد. وزارت اقتصاد ژاپن به عنوان نهاد ناظر بر بازار سرمایه این کشور، نقشی کلیدی را در هموار ساختن معرفی ابزار مشتقه جدید به ویژه قراردادهای آتی شاخص سهام داشته و این مهم، با هدایت و راهبری این وزارتخانه و در سه مرحله به شرح زیر جامه عمل پوشیده است. لازم به ذکر است، کمیته فقهی سازمان بورس سابق بر این، با موضوع قرارداهای آتی مبتنی بر شاخص مخالفت کرده بود و از آنجا که شاخص، عددی است که روند بازار در یک مقطع زمانی معین را نشان میدهد، لذا نمیتوانست به عنوان دارایی پایه در قراردادهای آتی قرار گیرد.